-kluczowe różnice, najczęściej mylonych pojęć w obrocie gospodarczym

Na gruncie prawa cywilnego, rozróżnienie pomiędzy zadatkiem a zaliczką, ma istotne znaczenie, zwłaszcza w kontekście umów cywilno-prawnych. Zrozumienie przedmiotowych instytucji, jest kluczowe by uniknąć negatywnych konsekwencji finansowych oraz ewentualnych sporów sądowych.

ZADATEK

Zadatek jest instytucją prawa cywilnego uregulowaną w art. 394 Kodeksu cywilnego. Zadatek dany przy zawarciu umowy ma to znaczenie, że w razie niewykonania umowy przez jedną ze Stron, druga Strona może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić i otrzymany zadatek zachować, a jeżeli sama go dała, może żądać sumy dwukrotnie wyższej. Zapłaty zadatku w podwójnej wysokości może żądać osoba, która go wręczyła, od momentu złożenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy przez osobę, która zadatek przyjęła.

Co istotne, zadatek pełni funkcję gwarancyjną, dyscyplinującą jak i jest z swej istocie zbliżony do odszkodowania.

FUNKCJA GWARANCYJNA

Funkcja ta, przejawia się przez pewność zapłaty umówionego świadczenia przez kontrahenta dającego zadatek oraz ewentualne uprawnienie do zatrzymania zadatku w sytuacji, gdy kontrahent wpłacający zadatek nie wykona pozostałej część umowy.

FUNKCJA DYSCYPLINUJĄCA

Funkcja ta, przejawia się w mobilizacji tej Strony umowy, która zwleka z dalszą, terminową płatnością.

SUROGAT ODSZKODOWANIA

W sytuacji niewykonania umowy przez Stronę, druga Strona może dokonać swobodne wyboru pomiędzy roszczeniem o zwrot zadatku lub żądaniem jego podwójnej wysokości albo roszczeniem o odszkodowanie na zasadach ogólnych. Co istotne, w drugim przypadku, wysokość żądanego odszkodowania nie jest jednak ograniczona do wysokości zadatku lub jego dwukrotności.

ZALICZKA

Instytucja ta, nie jest uregulowana w Kodeksie cywilnym. Przedmiotem zaliczki mogą być wyłącznie pieniądze. Nie znajdziemy tu funkcji gwarancyjnej, jej wręczenie ma na celu jedynie zarachowanie wpłaconej kwoty na poczet zapłaty ustalonej całości. W razie niewykonania umowy przez którąkolwiek ze Stron umowy, zaliczka podlega zwrotowi.

Zważyć należy, iż przedmiot zaliczki to jedynie kwota pieniężna, zaś w przypadku zadatku może być zarówno suma pieniężna (nie wyłączając przelewu) jak również istnieje możliwość wręczenia rzeczy lub prawa, jako zadatek. Zadatek winien zostać wręczony podczas zawierania umowy. Wręczenie go przed lub po zawarciu umowy nie wywołuje skutków prawych, jakie niesie za sobą zadatek (chyba, że Strony zgodnie, w treści umowy zastrzegą inny termin jego uiszczenia). W przeciwnym razie mamy do czynienia z zaliczką.

Roszczenie o zwrot zaliczki oraz zadatku, przedawniają się na zasadach ogólnych, a więc z upływem 6 lat lub 3 lat w przypadku roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, chyba że przepisy odnoszące się do danego typu zobowiązania przewidują dla związanych z nim roszczeń, szczególne terminy przedawnienia. Termin ten, liczyć należy od chwili na przykład, gdy zawarcie umowy przyrzeczonej stało się niemożliwe, przy czym termin przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego.

Mając powyższe na względzie, uznać należy, iż zadatek stanowi niejako bardziej konsekwentne zabezpieczenie Umowy. Innymi słowy, gdy naszym celem jest skuteczniejsze zabezpieczenie Umowy, wybrać powinniśmy dodatkowe zastrzeżenie umowne w postaci ZADATKU.